Kastamonu Tarihi: Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi
Makale: Özhan Öztürk
Kastamonu, Osmanlı Devleti’nin klasik döneminde Anadolu Eyaleti’ne bağlı bir sancak konumunda olup, 1530 tarihli icmal defterlerinde Kastamonu Merkez, Göl, Araç, Taşköprü, Küre, Ayadon, Hoşalay, Daday, Boyovası, Durağan ve Sinop kazalarından oluştuğu görülmektedir[1].
1846’da ise Merkez, Hocaeli, Bolu, Viranşehir ve Sinop sancaklarından oluşan
eyalet statüsüne kavuşmuştur. 16. Yüzyıl sonlarında Osmanlı ekonomisinin bozulmasıyla Rumeli’den Anadolu’ya gönderilen buğday miktarı azalmış, pek çok kent gibi Kastamonu’da da 1573 ve 1575 yıllarında ciddi bir kıtlık yaşanmış, İstanbul’a buğday yemini için giden tüccarlar saldırılara maruz kalmışlardır.
1641 yılı Avârız defterine göre Kastamonu Sancağı’nda 32 kaza bulunduğu görülmekte olup bunlar Kastamonu, Durağan, Gökçeağaç, Eflani, Sahil, Akaya, Gerze, Kinoli, Ayandon, Yörükan-ı Araç, Devrekani, Göl, Taşköprü, Akyürek, Boyabad, Güney, Sorkun, Hoşalay, Araç, Merkuze, Küre-i Ma’mure, Cide, Çekelne, Boyalı, Küre-i Cedid, Sırt, Daday, Azdavay, Zari, Sinop, Saray ve Çanlı’dır[2].
[1] Tapu Tahrir Defteri 438, 591-696
[2] Kepeci-Mevkufat 2585, 123-124; Ünal, 2008: 89
Suhte İsyanları
Suhte isyanları, 16. Yüzyıl Anadolusunda Tarsus’tan başlayarak, Toroslar’ı takiben, Sivas’tan ve Erzincan’dan Giresun’un doğusuna
çekilen bir hattın batısında kalan alanlarda süreklilik arz etmiş, ülkenin asayişsizliğinde önemli rol oynamış ve en önemlisi “Celali İsyanları” adıyla anılan iç savaşın hazırlayıcı etkenlerinden birisi olmuştur.
Detaylı Bilgi İçin Bkz. Kastamonu ve Çevresinde Suhte İsyanları
Cumhuriyet Dönemi
Mustafa Kemal Atatürk, 23 Ağustos 1925’de Kastamonu’yu şapka giyerek ziyaret etmiş, “Buna şapka derler” diye halkı fes ve sarık yerine şapka giymeye özendirmiş, bu girişimin ardından 25 Kasım 1925’te şapka giyilmesi hakkındaki kanun çıkarılıp, dinsel niteliği olmayan çağdışı giysilerle sokakta gezilmesi yasaklanmıştır. 30 Ekim 1943 günü meydana gelen
depremde merkez ilçe depremden 8 şiddetinde etkilenmiş, “Büyük deprem” adıyla anılan bu olayda 2 bin 824 kişi can vermiştir.[1] 31 Ekim 1953’de Devrekani Hidroelektrik Santrali, 1958’de Suni Tohumlama İstasyonu, 1960 Otomatik Telefon Santrali, 20 Kasım 1963 Şeker Fabrikası, 1967 Kastamonu Ziraat Meslek Okulu, 1975’de Eğitim Enstitüsü, 1976’da İnşaat Meslek Yüksekokulu hizmete açılmıştır.
Kastamonu İlinde Bulunan Tarihi Eserler
Kente adını veren Kastra Timonion (Timonion Kalesi) 112 m yüksekliğindeki bir tepe üzerinde inşa edilmiş olup, Bizans, Candaroğulları ve Osmanlı dönemlerinde yer yer tamir edilmiş ve eklemeler yapılmıştır. Bizans döneminde inşa edilen İç Kale kuzey-güney yönünde 155 m uzunluk, doğu-batı yönünde 30-50 m genişliğinde olup, 15 burç ile takviye edilmiştir.
Küre ilçesinde Karadonu köyü civarında ise Doğanlar veya Doğdular kalesi adı verilen bir kalenin kalıntıları bulunmaktadır.
Atabey Cami, 1273 yılında Çobanoğulları döneminde inşa edilmiş
olup, Selçuklu sanatına özgü 40 direkli tabire edilen ahşap sütunlarla desteklenmiş, kesme taştan kısa minareli, moloz ve kesme taş duvarlı bir cami olup, Atabey Mahallesi’ndedir. İbni Neccar Cami, 1353 yılında İbni Neccar adıyla tanınan Muradoğlu Hacı Nusret tarafından inşa ettirilen kesme taştan dörtgen planlı ve tek kubbeli bir yapı olup, 1943 yılında 2 kubbesi ile minaresi yıkılmıştır.
Halil Bey Cami, 1363’de Emir İsmailoğlu Halil Bey tarafından inşa edilmiş olup, merkez ilçeye bağlı Kemah köyündedir. Mahmud Bey Cami, 1366’da Candaroğlu Mahmud Bey tarafından yaptırılmış olup, merkez ilçeye bağlı Kasaba köyündedir. Bunların dışında İsmail Bey cami ve külliyesi (1451), Nasrullah cami (1506), Yakuğ Ağa cami ve külliyesi (1576), Sinan Bey cami
(1571), Şeyh Şaban-ı Veli Camii (1580) gibi tarihi camiler Karanlık Evliya, Atabey, Müfessir Alaüddin, Ali Bey, Hatun Sultan, Şeyh Şaban-ı Veli türbeleri, 1746’da Reis ül-Küttap Hacı Mustafa Efendi tarafından yaptırılan Münire Medresesi Kastamonu’nun önemli dini yapılarıdır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve
Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016
Kastamonu Makale Serim
İnebolu (Abonuteikhos, Abana, İonopolis) Tarihi
Paphlagonia’nın (Batı Karadeniz Bölgesi) Etnik Yapısı
Kastamonu Antik Çağ Tarihi: Timonium, Timonitis, Kastamon
Kastamonu Tarihi: Beylikler Dönemi, Çobanoğulları ve Candaroğulları
Kastamonu Tarihi: Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi
Kinolis, Kimolis, Ginolu Tarihi (Çatalzeytin, Kastamonu)
Taşköprü Tarihi: Pompeiopolis (Kastamonu)
Azdavay ve Fakaz Tarihi, Kastamonu
Cide Tarihi: Kytorus, Giderus, Karaağaç İskelesi, Uzunkum (Kastamonu)
Notlar
[1] Kastamonu ve civarında 1900-2000 yılları arasında çok sayıda büyük deprem
meydana gelmiştir. Bunların en önemlileri 9 Mart 1902 Çankırı, 25 Haziran 1910 Tosya, 9 Haziran 1919 Almus, 21 Kasım 1942 Osmancık, 2 Aralık 1942 Çorum, 11 Aralık 1942 Çorum, 26 Kasım 1943 Tosya-Ladik, 7 Eylül 1953 Kurşunlu depremleridir. Tarihi
kaynaklarda ise 03 Eylül 968 tarihinde Kastamonu, Çorum ve Amasya civarında, 1509 tarihinde Çorumda, 10 Temmuz 1668 tarihinde Kastamonu ve Boluda,12 Mayıs 1844 tarihinde Osmancık-Çorum ve Ankara’da, 28 Eylül 1881 tarihlerinde Çankırı, 1882 tarihinde Tosya, Kastamonu, İskilip, Çankırıda,1883 tarihinde Kastamonu ve Çankırıda,1885 tarihinde Sinop, İnebolu, Taşköprü, Tosya, Çankırı, İskilip,1890 tarihinde Kastamonu hasar veren depremlerin varlığı kayıtlıdır. (Dirik, 2004: 19-21)